ทุกความความสัมพันธ์ล้วนมีทั้งเรื่องดีและเรื่องร้ายผสมปนเปกันไป เรามักจำแนกประเภทจาก จากรูปพรรณสัญฐาน* กริยาท่าทาง และการพูดจาในการตัดสินคนอื่น ควรจะคบหาหรือควรออกห่าง ใครท่าทางดี วางตัวได้ยอดเยี่ยม ดูดีมีราคา เรามักมองว่าน่าคบหา

แต่รู้หรือไม่! ในความน่าค้นหานั้นอาจซ่อนเงื่อนงำบางอย่างที่นักจิตวิทยาเรียกกันว่า “Gaslighting” ความลึกซึ้งในความสัมพันธ์กับคนใกล้ชิด ซ่อนความคิดจิตรอาฆาตรไว้ล่อลวงคุณ

ขอเกริ่นซักเล็กน้อย “Gaslighting” เป็นคำอธิบายเชิงจิตวิทยา ถึงภาวะถูกชักใยจากคนอื่นและถูกทำให้สับสนจากความเป็นจริง ที่มาที่ไปของคำนี้มาจากหนังเรื่อง “Gaslight” ภาพยนต์เรื่องนี้ได้ออกฉายในปี 1940 และถูกรีเมคให้เป็นสีอีกครั้งใน 4 ปีต่อมา เป็นเรื่องราวของสามีที่ต้องการจะฮุบสมบัติของภรรยา โดยการทำให้ภรรยาเป็นคนบ้า ตัวอย่างในเรื่องที่สำคัญคือตอนที่สามีแอบหรี่แสงไฟของตะเกียง ภรรยาก็ถามว่าตะเกียงหรี่แสงลงรึเปล่า แต่ผู้เป็นสามีกลับตำหนิภรรยาแทน และบอกว่าเธอเป็นบ้าไปรึเปล่า ตะเกียงยังส่องแสงปกติอยู่เลย ทำให้ภรรยาค่อยๆคิดว่าตัวเองเป็นบ้าไปจริงๆ เพราะสามีคอยพูดแบบนั้นกับเธอ โดยสามีค่อยๆทำเรื่องแบบนี้ทีละนิด สร้างสถานการณ์ต่างๆให้ภรรยาสับสนระหว่างความลวงกับความจริง จึงต้องพึ่งพาสามีไปเรื่อยๆ จนในที่สุดภรรยาก็เป็นบ้าไปจริงๆ และนี่คือที่มาของคำว่า “Gaslighting”

ในความเป็นจริงการถูก “Gaslight”ไม่จำเป็นต้องถึงกับทำให้เป็นคนย้า เพียงแค่ถูกทำให้สับสนก็แย่มากพอ แล้วตัวคุณเคยตกอยู่ในสถานการณ์แบบนี้หรือไม่ ลองนึกถึงสถานการณ์ต่างๆที่คุณอาจเคยตกเป็นเหยื่อของคนอื่นไม่ว่าจะเป็นกับคนรัก กับครอบครัว ที่ทำงาน หรือแม้กระทั้งผู้มีอำนาจที่สามารถกล่าวผิดเป็นถูก ทำให้เรารู้สึกว่าตัวเองคิดมากไป เลอะเทอะ โอเว่อร์จนเกินเหตุ หากเคยพบกับสถานการณ์เหล่านี้ก็เรียกได้ว่าคุณถูก “Gaslighting”

Gaslighting อันตรายหรือไม่?

นักจิตวิทยาบอกว่าเรื่องนี้อันตรายเป็นอย่างมาก เพราะทำให้สับสนในความจริงกับความเท็จ ทำให้หวาดระแวง และนั่นทำให้เราไม่สามารถใช้ชีวิตแบบปกติได้ แม้จุดมุ่งหมายของผู้กระทำจะไม่ได้ทำให้เราเป็นบ้าไปจริงๆเหมือนในหนังก็ตาม แต่การ Gaslight เป็นการเพิ่มอำนาจให้กับผู้กระทำ ทั้งเรื่องของการควบคุมผู้อื่น หรือการเปลี่ยนความผิดของตัวเอง

คิดง่ายๆ การทำให้ผู้อื่นสับสน คือการทำให้อีกฝ่ายอ่อนแอลง คนที่ถูก Gaslight มักเป็นคนที่ไม่ค่อยมั่นใจ และการตัดสินใจไม่ค่อยดีนัก หนักๆเข้าจะทำให้ชอบคิดว่าตัวเองเป็นฝ่ายผิดเสมอ ไม่มีความสุขและทุกข์ทรามานกับเรื่องนั้นๆอยู่เสมอ ที่สำคัญพวกเขามักรู้ว่ามีบางอย่างผิดปกติแต่ก็ไม่สามารถพิสูจน์ได้ว่ามันคืออะไร สุดท้ายจึงเชื่อผู้อื่น

ทีนี้เราลองมาดูวิธีเอาตัวรอดจากการถูก “Gaslight” หรือกำลัง“Gaslight” คนอื่นอยู่รึเปล่า

คำโกหก

การสนธนาที่มีคำโกหกหลอกลวงเพื่อใหผู้อื่นคล้อยตามนั้นทำเพื่อหว่านล้อมให้คนอื่นเชื่อ วิธีแก้ที่ดีที่สุดคือเราต้องไม่ลืมว่าเรื่องทุกเรื่องควรไตร่ตรองก่อนจะเชื่อเรื่องเหล่านั้น หรือแม้แต่เราเองแม้จะเป็นวิธีการเอาตัวรอดได้ แต่หากรับผิดแบบแมนๆ มันจะทำให้คุณเป็นคนที่ดีขึ้นได้อย่างชัดเจน

ใช้สิ่งสำคัญในชีวิตของเรามาเป็นอาวุธ

สิ่งสำคัญในชีวิตของคนเราไม่เหมือนกัน บางคนเป็นความลับที่มีเพียงบางคนเท่านั้นที่รู้ บางคนเป็นสิ่งของที่รักมาก บางคนเป็นลูกที่นอนไม่รู้ประสีประสาอยู่ที่บ้าน หากมีใครใช้สิ่งสำคัญในชีวิตมาเป็นเครื่อต่อรอง นั่นคือหนึ่งในการถูก “Gaslight”เขาจะใช้สิ่งเหล่านี้มาโจมตี หรือเป็นข้อต่อรอง เจอคนแบบนี้ออกมาให้ไวเลย ถ้าไม่อยากเป็นของเล่นของเขา

ถูกทำให้มึนงง เบี่ยงเบียนความสนใจ เอาอย่างอื่นมาล่อให้ละเลยเรื่องที่ผิด

ไม่ว่าจะเป็นการทำเพื่อเอาตัวรอดหรือทำเพื่อให้ได้ในสิ่งที่ต้องการล้วนเป็นการกระทำที่ละเลยจากความจริง เขาจะทำทุกวิถีทางเพื่อให้คุณไม่ได้เข้าใจในเรื่องที่ถูกต้อง คนแบบนี้เป็นเพียงคนเห็นแก่ตัวเท่านั้น

คนรอบกายถูกโน้มน้าวให้ไม่ชอบคุณ

หากเขาไม่ได้ตามสิ่งที่ต้องการจากคุณ เขาจึงใช้วิธีโน้มน้าวคนอื่นแทน เพื่อทำให้คุณดูไม่ดีในสายตาคนอื่น แต่ที่แย่ที่สุดคือเราไม่รู้ตัว แล้ววันหนึ่งเราก็กลายเป็นสิ่งน่าเกลียดของคนรอบข้าง วิธีแก้เมื่อเจอสถานการณ์แบบนี้ แค่เราเป็นตัวเองเสมอ ต่อให้คนอื่นโดนเป่าหูเขาก็จะรับรู้ได้ว่าจริงหรือไม่

ระวังที่สุด!เรื่องนี้ใช้เวลายาวนาน

จะฉลาดแค่ไหนก็สามารถเสร็จให้กับพวก Gaslighter ได้ วิธีการอันแยบยลนี้ใช้เพียงเวลาเท่านั้นในการหลอกให้เชื่อพวกเขา หินที่แข็งแกร่งโดนน้ำกัดเซาะทุกวันยังกร่อนได้ นับประสาอะไรกับความเชื่อใจที่ค่อยๆสร้างขึ้นทีละเล็กน้อยจนเชื่อใจพวกเขาไปเต็มประดา ทางที่ดี รู้เขารู้เราเอาไว้ก่อน อย่าให้ใครมาใช้ประโยชน์จากคุณโดยไม่รู้ตัว

เพราะฉะนั้นการ “Gaslighting” เป็นการกระทำที่ไม่ดีเท่าไหร่นักในความสัมพันธ์ ดูออกยากหากผู้ใช้วิธีการนี้ใช้มันไปทางที่ไม่ดี สิ่งสำคัญเราควรจะมีวามเชื่อมั่นในตัวเอง การตัดสินใจที่ยอดเยี่ยม และหาข้อเท็จเพื่อพิสูจน์ด้วยตัวเอง เราจะสามารถป้องกันการถูก “Gaslighting” ได้

Text – Centaurus