หลังจากผู้คนทั่วโลกร่วมกันเฉลิมฉลองเทศกาลส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่เพียงแค่อาทิตย์เดียว ในช่วงสายของวันที่ 8 มกราคม 2563  สำนักข่าวต่างประเทศหลายสำนักต่างก็รายงานข่าวโศกนาฏกรรมทางการบินพลเรือนครั้งใหญ่ เมื่อเครื่องบินโดยสารโบอิ้ง 737-800 ของสายการบินยูเครน อินเตอร์เนชั่นเนล ประสบเหตุตกหลังจากทะยานขึ้นจากสนามบินนานาชาติอิหม่าม โคเมนี กรุงเตหะราน เมืองหลวงของประเทศอิหร่านได้ไม่นาน

ส่งผลให้ผู้โดยสารและลูกเรือทั้งหมด 176 คน เสียชีวิต  แน่นอนว่าโศกนาฏกรรมดังกล่าวได้สร้างความตื่นตระหนักและความเคลือบแคลงสงสัยให้กับนานาชาติอย่างมาก เนื่องจากเป็นช่วงเวลาเดียวกันกับที่ความขัดแย้งระหว่างสหรัฐอเมริกากับอิหร่านกำลังอยู่ในช่วงคุกรุ่นถึงขีดสุด  โศกนาฏกรรมครั้งนี้จึงอาจเกี่ยวข้องกับความขัดแย้งระหว่างชาติทั้งสอง  

แม้ว่าในช่วงแรกรัฐบาลอิหร่านจะออกยืนยันอย่างหนักแน่นว่าโศกนาฏกรรมดังกล่าวเป็นเพียง “อุบัติเหตุ” ที่เกิดจากเครื่องยนต์ขัดข้องและไม่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้งระหว่างสหรัฐอเมริกาและอิหร่านแต่อย่างใด   แต่เมื่อถูกกดดันจากนานาชาติอย่างหนักประกอบกับหลักฐานต่าง ๆ ที่ชี้ชัด รัฐบาลอิหร่านก็จำต้องออกมายอมรับในหลายวันให้หลังว่า เครื่องบินพลเรือนลำดังกล่าวถูกยิงตกด้วยขีปนาวุธของกองทัพอิหร่านอันเกิดจากเป็นความผิดพลาดของคน (human error)

เหตุการณ์สลดในลักษณะนี้แม้จะไม่เกิดขึ้นบ่อยนัก แต่ก็ไม่ใช่เรื่องที่ไม่เคยเกิดขึ้นเลย เพราะประวัติศาสตร์ในช่วง 50 ปีที่ผ่านมาแสดงให้เห็นว่าเคยเกิดเหตุการณ์ยิงเครื่องบินพลเรือนในลักษณะนี้มาแล้วหลายครั้ง

1.เครื่องบินรบอิสราเอลยิงเครื่องบินโบอิ้ง 727 สายการบินลิเบียน อาหรับ แอร์ไลน์ส ปี 2516

เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2516 เครื่องบินโดยสายการบินลิเบียน อาหรับ แอร์ไลน์ส เที่ยวบินที่ LN114 เดินทางจากกรุงตริโปลีไปยังกรุงไคโร ประเทศอียิปต์ ถูกกองทัพอากาศอิสราเอลยิงตก เนื่องจากอุปกรณ์บอกทิศทางและตำแหน่งเกิดขัดข้องจนทำให้เครื่องบินล้ำเข้าไปในน่านฟ้าหวงห้ามบนคาบสมุทรไซนายที่อิสราเอลควบคุมอยู่ อิสราเอลจึงส่งเครื่องบินรบ 2 ลำบินประกบและบังคับให้ลงจอด แต่ LN114 ไม่ได้ลงจอดตามคำสั่ง ทำให้อิสนาเอลตัดสินใจยิงเครื่องบินลำดังกล่าวจนมีผู้เสียชีวิตถึง 108 คน

2. เครื่องบินพลเรือนถูกยิงตกในสงครามกลางเมืองซิมบับเว ปี 2521-2522

ในปี 2521-2522  สงครามกลางเมืองของโรดีเซีย (ซิมบับเว) ส่งผลให้เครื่องบินโดยสารพลเรือน 2 ลำถูกกลุ่มกบฏยิงตก โดยลำแรกเป็นเครื่องบินจากคารีบาไปยังกรุงซาลิสบูรี เมืองหลวงในขณะนั้น ส่งผลให้มีผู้โดยสาร 38 คนจาก 56 คนเสียชีวิตทันที ส่วนผู้รอดชีวิต 18 คนถูกกลุ่มกบฏสังหาร  ในขณะที่ลำที่ 2 ถูกยิงตกโดยกลุ่มกบฏเช่นเดียวกัน โดยเป็นเครื่องบินที่บินในเส้นทางเดียวกับลำแรก แต่ครั้งนี้ผู้เสียชีวิตทันที 59 คน

3. เครื่องบินของสายการบินอิตาเวีย ระเบิดกลางอากาศอย่างปริศนา ปี 2523

เครื่องบินโดยสารดีซี-9 ของสายการบินอิตาเวีย ประเทศอิตาลี เดินทางจากเมืองโบโลนญาไปยังเมืองปาเลโม เกิดระเบิดกลางอากาศใกล้กับเกาะอุสตีกา ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 81 คน โดยมีการสันนิษฐานว่าอาจเกิดจากขีปนาวุธที่ยิงด้วยความผิดพลาดจากเครื่องบินรบของสหรัฐฯ หรือฝรั่งเศส โดยรัฐบาลสหรัฐฯ ออกมาปฏิเสธไม่มีส่วนเกี่ยวข้อง ส่วนรัฐบาลฝรั่งเศสไม่แสดงความเห็นต่อเหตุการณ์ดังกล่าว

4. เครื่องบินรบโซเวียตยิงเครื่องบินโบอิ้ง 747 สายการบินโคเรี่ยนแอร์ ปี 2526

เมื่อวันที่ 1 กันยายน 2526 เครื่องบินโดยสารโบอิ้ง 747 ของสายการบินโคเรี่ยนแอร์ออกจากนครนิวยอร์คไปยังกรุงโซลถูกเครื่องบินรบของสหภาพโซเวียตยิงตกใกล้เกาะโมเนรอน ทางตะวันตกของเกาะซาฮาลิน ในทะเลญี่ปุ่น โดยสหภาพโซเวียตอ้างว่าเครื่องบินลำดังกล่าวบินออกนอกเส้นทางและพยายามทำภารกิจสอดแนม ส่งผลให้โดยสารและลูกเรือทั้ง 269 คนบนเครื่องเสียชีวิต

5. เรือรบสหรัฐฯ ยิงเครื่องบินโดยสารแอร์บัส เอ-300 สายการบินอิหร่านแอร์ ปี 2531

เมื่อวันที่ 3 กรกฎาคม 2531 เครื่องบินโดยสารแอร์บัส เอ-300 สายการบินอิหร่านแอร์บินจากเมืองบันดาร์ อับบาส ประเทศอิหร่านไปยังนครดูไบ ประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ถูกเรือรบสหรัฐฯ ยิงด้วยขีปนาวุธตกลงสู่ทะเลบริเวณช่องแคบฮอร์มุซ เนื่องจากเข้าใจผิดว่าเป็นเครื่องบินรบของอิหร่าน ส่งผลให้ผู้โดยสารและลูกเรือ 290 คนเสียชีวิตทั้งหมด ซึ่งภายหลังรัฐบาลสหรัฐฯ ยอมจ่ายค่าชดเชยให้อิหร่านกว่า 100 ล้านดอลลาร์

6. กองทัพยูเครนยิงเครื่องบินโดยสารสายการบินไซบีเรีย แอร์ไลน์ส ปี 2544

เครื่องบินโดยสารซีทูบีร์ ทูโปเลฟ-154 ของสายการบินไซบีเรีย แอร์ไลน์ส เดินทางจากกรุงเทลอาวีฟ ประเทศอิสราเอล ไปยัง โนโวซีบีรสค์ ประเทศรัสเซีย ถูกขีปนาวุธของกองทัพยูเครนยิงตกเหนือทะเลดำ ส่งผลให้ผู้โดยสาร ลูกเรือทั้งหมด 78 คนเสียชีวิต โดยภายหลังรัฐบาลยูเครนออกมายอมรับว่าเป็นความผิดพลาดจากการซ้อมรบ

7. เครื่องบินโดยสารโบอิ้ง 777 สายการบินมาเลเซียแอร์ไลน์สเที่ยวบิน MH17 ถูกยิงตก ปี 2557

ในวันที่ 17 กรกฎาคม 2557 เครื่องบินโดยสารโบอิ้ง 777 สายการบินมาเลเซีย แอร์ไลน์ส เที่ยวบิน MH17 ออกเดินทางจากกรุงกัวลาลัมเปอร์ไปยังกรุงอัมเตอร์ดัม ประเทศเนเธอแลนด์ ถูกยิงตกในภาคตะวันออกของประเทศยูเครน ส่งผลให้ลูกเรือและผู้โดยสารทั้งหมด 298 คนเสียชีวิต โดยจุดที่เครื่องตกเป็นพื้นที่สู้รบระหว่างกลุ่มกบฏแบ่งแยกดินแดนที่ได้รับการสนับสนุนจากรัสเซียกับกองทัพยูเครน  ผู้เกี่ยวข้องทั้งสองฝ่ายต่างกล่าวหากันและไม่ออกมาแสดงความรับผิดชอบต่อเหตุการณ์สลดนี้  จนกระทั่งช่วงกลางปี 2562 ทีมสืบสวนร่วมนานาชาติ (JIT) ได้ข้อสรุปว่า MH17 ถูกกลุ่มกบฏยิงตกด้วยขีปนาวุธบัค (Buk) ของรัสเซีย

เหตุสลดเหล่านี้แม้ส่วนใหญ่จะเกิดจากความผิดพลาดของมนุษย์ แต่ก็ล้วนมีฉากหลังเป็นความขัดแย้งระหว่างประเทศที่นำไปสู่ความผิดพลาดหรือความเข้าใจผิดจนก่อให้เกิดเหตุสลดขึ้น แน่นอนว่าตราบใดที่มนุษย์ยังมีความขัดแย้งและการสู้รบ ผู้บริสุทธิ์มักจะได้รับผลกระทบอย่างเลี่ยงไม่ได้

Text – Little Gwa